Fransız filosof Emile Littré "intahar -özünü öldürən insanın etdiyi bir davranışdır. " Demişdir və bu cümləyə əsasən qəza nəticəsində ölmüş bir şəxs də intihar etmiş olduğu mənasına gəlir. Ancaq fransız sosioloq Émile Durkhem isə bu fikrə qarşı çıxmış və belə demişdir: "intihar- bir insanın nəticəsinin nə ola biləcəyini anladığı özünü birbaşa və ya dolayı yolla öldürməsidir. " Belə bir halda qəza nəticəsində, məsələn, bilmədən zəhərlənərək ölən biri intihar etməmiş olur. Ancaq kamikaze (Hərbi Təyyarənin düşəcəyini anlayan pilot bu vəziyyətdən yararlanmaq üçün təyyarəni düşmən gəmisini üstünə salır) edən biri məqsədli şəkildə özünü öldürdüyündən buna intihar deyilir. Eyni zamanda ağlı yerində olmayan insanın özünü öldürməsi də intihar deyil. Maurice Halbaws isə Durkhemin bu sözə olan tərifində insanın intihara yönümlü fikirlərindən və intihar edənin qətiyyətli qərarından bəhs etmədiyindən tərifi tam olaraq görməyib və düzəldib: "Özünü öldürmək niyyəti ilə qurban tərəfindən həyata keçirilən, sonu ölümlə nəticələn davranış intihardır." Nevroloq olan Sigmund Freud isə insanlarda ölüm güdüsü(meyilliliyi) olduğunu vurğulamış və bu güdü insanı əsir alaraq onu intihara yönləndirdiyini demişdir.
Bu fikirlərin hamısından ortaq olaraq anlaya bilərik ki, intihar-insanın özünə qarşı etdiyi qəsdli ölümdür.Ancaq Hindistanın bəzi yerlərində "sudde" deyilən bir mərasim var ki, orada əri ölən qadın əri ilə birgə yandırılmalı olduğu deyilir. Bəs bu hadisə,yəni qadının ərinin vəfatı üçün özünü öldürməsi intihardır mı? Bu məsələyə 2 tərəfli baxaq:
>Bəli,intihardır. Çünki intihar "baş qaldırma" fəlsəfəsinə əsaslanır. Yəni, intihar həyatın hər hansı bir sahəsinə(kasıbçılıq, aşağı həyat standartları (tükənmişlik), ölkədə olmayan ədalət və s) qaydalarına, gedişatına yönəlmiş bir qarşıdurmadır. Bu halda da qadın ərinin yoxluğunu qəbullana bilməyib və baş qaldırış həyata keçir və bununla barışmayan ürək yolu ölümdə görür.
>Xeyr, intihar deyil. Çünki qadın orada cəmiyyətin ənənəsinə qarşı gəlmək istəmir. Ölmək istəməsə belə cəmiyyətin yaradacağı təzyiqdən qorxur və özünü ərinin yanındakı alovlara atır.
Əslində günümüz insanlarının niyə belə intahara meyilli olduğunu anlaya bilərik. Cəmiyyətin bəxş etdiyi ideologiya.. Tez-tez xəbərlərdə "imtahandan az bal yığdı və intahar etdi.", "ac qalan ailəsinə bir tikə çörək axtarışı ilə gedən Nazim iş tapa bilmədi və özünü körpüdən atdı", "618 balla tələbə adına layiq görüldü, üniversitetdə əlaçı idi,axşam online dərsə qoşuldu və sonra özünü pəncərədən atdı"(dərslərdən tükəndiyinə əsasən,ona görə işə meyilli oğlaq bürclərinin intihar yönümlü olduğu deyilir) , "Borcu olduğuna görə özünü kanala atdı", "Sevdiyini nişanladılar deyə canına qəsd etdi", "Adına böhtan atıldı deyə otağında ölü tapıldı.", " həyat məni sıxır", "Atası onu sıxışdırırdı, bu təzyiqlərə dözməyən qız özünü çoxmərtəbəli binanın damından atdı,nişanı xonçalarla dolacaqkən o xonçalar məzarına düzüldü. " Deyən neçə-neçə hadisənin şahidi oluruq.Çoxu efirə verilmir. Dünyada hər 2 saniyədən bir insan ölür və hər 40 saniyədə bir insan intahar edir. Yəni, ölən hər 20 nəfərdən biri intihar etmiş olur. Bu ildə 800.000 nəfər deməkdir. Bu şəxslər əsasən 15-29 yaş arasındadırlar.intihar dünyada yol qəzaları ilə ölümdən sonra gəlməklə ən böyük ikinci ölüm səbəbidir.
Bəzən islam ölkələrində dinin qadağası olduğuna görə intiharın digər ölkələrə nisbətdə az olacağı vurğulanır. Bu məsələyə statiska ilə baxaq.
Ən çox intihar edənlərin olduğu ölkə Şri-Lanka dır.10-cu Cənubi Koreya, 11-ci Afrika,17-ci Rusiya,48-ci ABŞ, 112-ci Türkiyə, 123-cü Böyük Britaniya,152-ci Ermənistan, 167-ci Azərbaycandır.
Ətraflı: https://tr.wikipedia.org/wiki/intihar_oranına_göre_ülkeler_listesi
Dinin tələbinə əsasən intihardan boyun qaçıran bəzi ölkə vətəndaşları olduğu kimi aşağı həyat standartlarına görə intihara meyilli olanları da var. Əslində dövlət xalqın rifahını yaxşı tutmalı və insanlara iş yeri verərək onların yaxşı dolanışığı üçün şərait yaratmalıdır.Siz fikirli-fikirli yatan atanın düşüncəsini və ya keçirdiyi hissi bilirsiniz? O özü intihar etməsə də, ruhu edir. Bəzi səbəblər onu həyatda saxlayır və bədəninin də yaşamaqdan vaz keçəcəyi anı gözləyir. O bu streslə neçə illər keçirmişdir.
Əslində "intihar" sözü yaranmamışdan qabaq da ilk dövrlərdə də intihar anlayışı var idi. Bu davranışlar qəhrəmanlıq etməklə əlaqədar idi.
Ən köhnə yazı Eodipus mifologiyasına əsasən Epikastinin intiharıdır.
Keçmişdə intihar qəbullanılmış , bəzən məcburi olaraq edilən bir davranış növü idi.
Əvvəl iskandinavlar bioloji ölümü utancverici olaraq qəbul etmiş və qocaldıqlarında özlərini bir uçurumdan atarmışlar.
Köhnə Yunanıstanda intihara mənfi yanaşıblar. Pifaqor ruhun ölümsüz olduğunu deyib və cana qəsd etməməli olduğumuzu vurğulamışdır. Platon da qarşıdır, ancaq o əgər bir xəstəlikdən (ötenazi*-sağalmaz xəstəliklə vuruşanlar üçün bəzi ölkələrdə həkimlər tərəfindən xəstənin istəyi və 2 şahidlə həyata keçirilən intihar), qanundan, həddindən çox dərdinin olmasından və ya dözülməz utancverici bir vəziyyətdən yaxa qurtarmaq üçün edilməsində yanlış görmədiyini demişdir. Aristotel isə müharibədə şərəf üçün edilməsini dəstəkləyər. Eşq və bənzəri məsələlər üçün intiharın "cılız" insanlara xas olduğunu ifadə etmişdir.
insan niyə intihar edər?
Bu məsələyə fərdi bir yanaşmadan törəmir. Az əvvəl dediyim kimi, Xəbərlərdə gördüklərimizin baxış bucağımıza təsiri böyükdür. Orada olan hadisələrə əsasən biz şüuraltımıza yeridilinlərə görə ən balaca problemdə həll yolunu ölümdə tapır və ya ölümün gəlməyini arzulamış ola bilərik. Məsələn:
imtahan mövzularını çatdırmayan biri də intiharı düşünə bilər ya da hər hansı şirkətlə olan görüşündə istədiklərinə bais olmayan biri də. Çünki onlar özünə "problemdən necə yaxa qurtarım?" sualını verərkən ağıllarına intiharı gətirirlər və zamanla beyinlərində bu fikir daim döngüdə olan bir mahnı kimi çalır və şüuraltı təsirlənir, nəticədə qurbanımız özünü bir damda ya da bir kəndiri boğazına salınmış halda tapır.
Bəs necə yardım edək özümüzə və ya belə insanlara?
Məsələnin kökünə enin. Əgər siz çuxurdasınızsa, dırmaşmağa cəhd edin ya da bacarmırsınızsa kömək istəyin.(dəstək alın.) O çuxurdan çıxdıqdan sonra çöldəki (gələcəyinizdə) aydınlığı görəcəksiniz.
Əgər biri həyatdan gileylənir və tez-tez ölüm haqqında danışırsa intihara meyilli ola bilər.Ona gələcəklə bağlı ümid verin və daima söyləyin ki, "hər şey yaxşı olacaq", məsələni araşdırın, kömək üçün alternativ variantlar irəli sürün. Çalışın, bu zamanlarda onu çox da tək qoymayın. Jestlər edərək onu həyata bağlayın. Çünki insan həyatda məna görmədikdə və dəyərsiz olaraq göründüyündə intihara meyilli olur. Onlar dünyanı depressiv şəxs kimi qaranlıq görərkən ətrafındakılar həyatın necə də rəngarəng olduğundan danışar. Özünü ora aid etməz və ölümü seçər. Şən mahnılara yönləndirərək bədən frekansını dəyişin. Əyləncəli yerlərə gedin və pis televiziya xəbərlərindən uzaq durun. Qısaca həyatın qaranlıq üzünü vəziyyətin o kritik yerində görməməyə çalışın.
Əgər sizə məcburi nəsə etdirilirsə aidiyyəti orqanlara xəbər verin, sizə polis yönləndirəcək və lazım olsa evinizdən ayrılıb uşaq evinə və ya böyüklər üçün yataqxanaya yerləşdiriləcəksiniz. (Nömrələr internet saytında var.Məsələn:Ailə,uşaq,qadın evi nömrəsi)
intihar problemlər üçün qaçış deyil, arxanızdan eşidələcək fəryad səslərini ağlınıza gətirin. Heç iç açıcı mənzərə deyil.
Sevdiklərinizi qucaqlayın, özünüzün əlinizini, çiyninizi öpün və "nə yaxşı ki yaşayıram" deyin.Onsuz da hər kəsin dərdi var və yaxşılı-pisli hər kəs yaşayır. Gözəl günlər qabaqdadır, gözəl insan.Sən hər bir dərddən yaxa qurtara biləcək zəkaya və qüdrətə sahibsən.Allaha sığın və Özünə yaxşı bax,muahhh.